خلاصه تقریر درس فقه مقارن استاد حجت الاسلام موسوی مطلق - جلسه هفدهم

بسم الله الرحمن الرحیم
یکی دیگر از موارد اختلاف شیعه با اهل سنت در باب وضو این است: آیا غَسل مرفق به اسابه یا اسابه به مرفق، شیعه دستها را از آرنج به پائین می شوید ولکن اهل سنت معتقدند: شخص مخیر است دست ها را از پائین به بالا یا بعکس بشوید ولی شستن از پائین از سر انگشت ها به بالا مستحب است.
(الفقه علی المذاهب الخمسه، ص ۸۰ - الفقه علی المذاهب الاربعه، ج ۱، ص ۶۵)
اولاً: کلمۀ إلی بمعنای مَعَ هم آمده است، مختار رسول الله و اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین معنای مَعَ است.
ثانیاً: إلی در آیه شریفه برای حد شستن و مقدار آن می باشد، إلی در کیفیت وضو نیست. إلی به معنای غایت مغسول است نه غَسل و گواه این مطلب هم سنت رسول الله و اهل بیت و اصحاب مومن و صادق رسول الله می باشد.
ضمن اینکه وقتی میگوئیم آیۀ مقصودش بیان مقدار واجب از شستن دست است بجهت اینکه لفظ ((یَد)) در قرآن بر موارد دیگری هم اطلاق شده است از جمله:
_ آیۀ سرقت (سوره مائده آیه ۳۸): «وَالسّارق و السّارقهُ فاقطَعُوا اَیدیهما جَزاء بِما کَسبا نَکالاً مِِنَ الله»
_ آیۀ تیمم (سورۀ مائده آیه ۶): «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاهِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَی الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ إِلَی الْکَعْبَیْنِ وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَ إِنْ کُنْتُمْ مَرْضی‏ أَوْ عَلی‏ سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعیداً طَیِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَ أَیْدیکُمْ مِنْهُ ما یُریدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لکِنْ یُریدُ لِیُطَهِّرَکُمْ وَ لِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ.»
ثالثاً: اگر مقصود غایت مغسول نباشد، پس ظاهر در غایت غَسل هم ندارد تا وجوب یا مختار بودن شستن تا آرنج را بنماید، پس باز هم گریزی نیست جز رجوع به فعل پیامبر اکرم و اهل بیت عصمت و طهارت.
رابعاً: إلی را بسیاری از بزرگان اهل سنت به معنای مَعَ و مِن معنا کرده اند فی المثل:
۱_ فخر رازی متوفی ۶۰۶ می گوید:
و قال الاکثرون من اهل الفقه إلی ها هنا بمعنا مع مثل قوله تعالی: " ولا تأکلوا أموالهم إلى أموالکم "
۲_ ابن حجر عسقلانی می گوید:
فقد اختلف العلمان ان یدخلُ مرفقان فی غسل الیدین ام لها.
فقال معظم نعم،و خالف زمر بن حزیل واحتج بعضهم للجمهور و احتج بعضهم بان الی للایه بمعنا مع کقوله تعالی " ولا تأکلوا أموالهم إلى أموالکم "
۳_ قاضی بیضاوی متوفی ۹۷۷ در تفسیر خود مجلد ۱ ص ۲۹۲٫
۴_ تفسیر قرطبی ج۴ ص ۱۹۸٫
۵_ آلوسی متوفای ۱۲۷۰ هجری قمری در تفسیر خود ج ۶، ص ۷۰ می نویسد: ولذلک قیل إلی بمعنا مع

خامساً: در جمله اول آیه وضو: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاهِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَی الْمَرافِقِ ابتدا حکم شستن وجوه بیان گردیده و سپس ایدی بر آن عطف شده، پس در نتیجه حکم ( ایدی) به دلیل عطف بر (وجوه) حکم وجوه را دارد.
کیفیت وضوی پیامبر اکرم صلوات الله علیه
شیعن آیه را با کیفیت پیامبر اکرم و اهل بیت عصمت معنا می کند بعنوان نمونه:
بکیر و زراره بن اعین هر دو از وجود مقدس امام باقر علیه السلام کیفیت وضوی پیامبر را نقل کرده اند، شیخ طوسی در کتاب تهذیب الاحکام مجلد اول آن را نقل نموده است:
«أَنَّهُمَا سَألَا أَبَا جَعفَرٍ علیه السلام عَن وُضُوءِ رَسُولِ اللَّهِ صلى اللَّه علیه وآله ، فَدَعَا بِطَستٍ أَو تَورٍ فِیهِ مَاءٌ ، فَغَمَسَ یَدَهُ الیُمنَى ، فَغَرَفَ بِهَا غُرفَهً ، فَصَبَّهَا عَلَى وَجهِهِ ، فَغَسَلَ بِهَا وَجهَهُ ، ثُمَّ غَمَسَ کَفَّهُ الیُسرَى ، فَغَرَفَ بِهَا غُرفَهً ، فَأَفرَغَ عَلَى ذِرَاعِهِ الیُمنَى ، فَغَسَلَ بِهَا ذِرَاعَهُ مِنَ المِرفَقِ إِلَى الکَفِّ لَا یَرُدُّهَا إِلَى المِرفَقِ ، ثُمَّ غَمَسَ کَفَّهُ الیُمنَى ، فَأَفرَغَ بِهَا عَلَى ذِرَاعِهِ الیُسرَى مِنَ المِرفَقِ وَ صَنَعَ بِهَا مِثلَ مَا صَنَعَ بِالیُمنَى ، ثُمَّ مَسَحَ رَأسَهُ وَ قَدَمَیهِ بِبَلَلِ کَفِّهِ لَم یُحدِث لَهُمَا مَاءً جَدِیداً.»؛
زراره و بکیر - که از امام باقر علیه السلام در باره وضوى پیامبر خدا صلى اللَّه علیه وآله پرسیدند - ، نقل کرده است که ایشان طشت یا ظرف کوچکی خواست . پس دست راست خود را در آن فرو برد و مشتى آب برگرفت و بر صورت خود ریخت و با آن صورتش را شست . سپس دست چپ خود را در آن فرو برد و مشتى آب برداشت و بر دست راست خود ریخت و با آن از آرنج تا کف دستش را شست، در حالى که دست خود را به سوى آرنج نمى کشید . آن گاه دست راستش را در آن فرو برد و مشتى آب برداشت و بر دست چپ خود از آرنج ریخت و با آن چنان کرد که با دست راستش کرده بود. سپس سر و پاهایش را با رطوبت کف دستش مسح کرد و آب دیگرى را براى آن به کار نگرفت .