خلاصه تقریر درس فقه مقارن استاد حجت الاسلام موسوی مطلق - جلسه هجدهم

بسم الله الرحمن الرحیم
مسح سر نیز از جمله موارد اختلاف مذاهب است. شیعه معتقد به مسح سر است.
در اصل وجوب مسحِ سر اختلافی نیست، چرا که خداوند تعالی فرموده:
وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ (مائده آیه ۶)
ولی در مقدار آن اختلاف است، فقهای امامیه فتوا بر مجزی بودن مسح برخی از سر را صادر کرده اند و بعضی از دلائل این فتوا نیز عبارتند از:
۱_
کلمۀ «باء» در «بِرُؤُسِکُمْ» بمعنای تبعیض است، ولی بحث در جهت استفادۀ تبعیض از این آیه می باشد؛ برخی معتقدند که کلمۀ «باء» در تبعیض استعمال شده است، و برخی دیگر می گویند: کلمۀ «باء» متضمّن «من» است. و برخی نیز معتقدند که کلمۀ «باء» مجازاً در معنای تبعیض بکار رفته است.
۲_
ممکن است که استفادۀ معنای تبعیض از آیه بجهت تغییر در اسلوب در کلام باشد نه بجهت استعمال «باء» در تبعیض، به این بیان که کلمۀ «مسح» از جمله کلماتی است که بنفسه و بدون حرف جرّ متعدی می شود، و لذا آوردن حرف جرّ «باء» در حالی که به آن احتیاج نیست موجب تغییر اسلوب کلام است، و این تغییر بجهت دلالت بر این مطلب است که مسح به بعض سر است نه تمام سر. و لذا در مورد شستن صورت و دو دست از آنجا که کلمۀ «غسل» بدون حرف جرّ آمده لذا باید تمام صورت و دست ها مسح شود.
۳_
نووی می گوید: کلمۀ مسح بر کم و زیاد اطلاق می شود، ولی در خبر صحیح وارد شده که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جلو سر خود را مسح کرده است، و این به نوبۀ خود دلالت می کند بر اینکه مسح تمام سر واجب نیست، همانگونه که قول وجوب مسح ۱/۴ یا ۱/۳ یا ۱/۲ سر را نیز نفی می کند؛ زیرا کلمۀ «ناصیه» که در روایت آمده شامل کمتر از ۱/۴ می شود، و لذا می توان گفت که مقدار واجب به اندازه ای است که اسم مسح بر آن اطلاق شود