خلاصه مباحث درس اخلاق حجت الاسلام استاد سیّدعباس موسوی مطلق - ۲۴ خرداد ۱۴۰۰

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع بحث : حُسْنِ السِّیرَةِ :  خوش‌رفتاری

حضرت سید الساجدین در دعای مکارم الاخلاق مواردی را به عنوان زینت متقین بر شمرده است :

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِی بِحِلْیةِ الصَّالِحِینَ، وَ أَلْبِسْنِی زِینَةَ الْمُتَّقِینَ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ، وَ کظْمِ الغَیظِ، وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَةِ، وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَینِ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَةِ، وَ سَتْرِ الْعَائِبَةِ، وَ لِینِ الْعَرِیکةِ، وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ، وَ حُسْنِ السِّیرَةِ،

بار خدایا بر محمد و آلش درود فرست، و مرا به زیور شایستگان بیارای، و زینت اهل تقوا را در این امور بر من بپوشان، در گستردن سفره عدل، و فرو خوردن خشم، و خاموش کردن آتش فتنه، و جمع کردن پراکندگان، و اصلاح بین مردم، و آشکارنمودن کار‌های خوب، و پوشاندن عیوب، و نرم‌خویی، و فروتنی، و خوش‌رفتاری  1

* حُسن به معنای نیکویی و خوبی است.

سیرت در زبان عربی به معنای سنت و طریقت است.

سیرت در زبان فارسی به معنای روش است.

* باید توجه داشت که این سیره  و روش متاثر از سیرت و باطن درونی است .

- اگر کسی باطنش را اصلاح کند راه و روش وی نیز اصلاح می شود.

- اگر کسی باطنش را اصلاح کند ظاهرش هم زیبا می شود.

- ظاهر زیبا یعنی ظاهری که دلنشین باشد و مردم از دیدن آن پی به باطن زلال وی ببرند. مردم با دیدن آن به یاد خداوند متعال بیفتند.

چنانچه در آداب نشست و برخواست و معاشرت با افراد در روایت آمده است که :

* پيامبر اکرم صلی الله عليه و آله نقل می فرمایند :

" قَالَتِ اَلْحَوَارِيُّونَ لِعِيسَى يَا رُوحَ اَللَّهِ مَنْ نُجَالِسُ قَالَ مَنْ يُذَكِّرُكُمُ اَللَّهَ رُؤْيَتُهُ وَ يَزِيدُ فِي عِلْمِكُمْ مَنْطِقُهُ وَ يُرَغِّبُكُمْ فِي اَلْآخِرَةِ عَمَلُهُ . "

رسول خدا فرمود: حواريين به عيسي عليه السلام گفتند يا روح الله با كه بنشينيم فرمود: با كسي كه ديدارش شما را به ياد خدا اندازد و سخنش دانشتان را زياد كند و كردارش شما را به آخرت تشويق كند. 2

- بعضی از افراد راه و روش مشخصی ندارند چون بنیان فکری ندارد .

این عده طریقه خوب ندارند؛ چون با خود به جمع بندی نرسیده‌اند و در درون مشکلاتی دارند.

* در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده است :

" فَسادُ الظاهِرِ مِن فَسادِ الباطِنِ ، و مَن أصلَحَ سَرِيرَتَهُ أصلَحَ اللّه ُ عَلانِيَتَهُ "

فساد ظاهر ، ناشى از فساد باطن است و هر كه درون خود را درست كند ، خداوند ظاهر او را درست گرداند. 3

- ضرب المثلی در زبان فارسی داریم که به صورت جامع و کامل بیان گر موضوع می باشد:

” از کوزه همان برون تراود که در اوست ”

- اگر در درونمان صفا و صمیمیت باشد صفا و صمیمیت بیرون می آید.

 اگر محبت درونش باشد محبت بیرون می آید.

- اگر خدایی نکرده کسی در باطنش سوء ظن باشد همه چیز را با سوء ظن می بینند .

- در همه ی امور باید رضایت خداوند متعال را در نظر بگیریم.

* به قول شاعر خواجه حافظ شیرازی :

تو با خدایِ خود انداز کار و دل خوش دار

که رحم اگر نکند مُدَّعی خدا بکند

* امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرمایند :

 " مَن أَصلَحَ فِیما بَینَهُ وَ بَینَ اللّه أَصلَحَ اللّه فِیما بَینَهُ وَ بَینَ النّاس. "

هر کس رابطه اش را با خدا اصلاح کند، خداوند رابطه او را با مردم اصلاح خواهد نمود. 4

- اصلاح باطن و اصلاح رابطه خود با خدا موجب یک دنیا آرامش و یک دنیا امید در آدمی می شود .

* باخدا باش پادشاهی کن

بی خدا باش هرچه خواهی کن

* رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند:

" من کان لله کان الله له "

هر که برای خدا باشد، خدا هم برای اوست. 5

* خداوند تبارک و تعالی به حضرت موسی بن عمران علیه السلام وحی کرد که:

« یا موُسی من کانَ ظاهِرُهُ اَزْیَنَ مِنْ باطِنِهِ فَهُوَ عَدُوّي حَقُّ وَ مَنْ کانَ ظاهِرُهُ وَ باطِنُهُ سِواهُ فَهُوَ مُومِنٌ حَقّاً وَ مَنْ کانَ باطِنُهُ اَزْیَنَ مِنْ ظاهِرِهِ فَهُوَ وَلیِّی حَقّاً » ؛

ای موسی، آن کس که ظاهرش از باطنش بهتر باشد، او به راستی دشمن من است، و آن کسی که ظاهر و باطنش یکی باشد ، او به راستی مومن است و آن کسی که باطنش از ظاهرش بهتر باشد، او به راستی ولی من است. 6

* کمال دین هم در همین است که باطن از ظاهر بهتر باشد.

سبحه بر کف، توبه بر لب، دل پر از شوق گناه

معصیت را خنده می‌آید ز استغفار ما 7

* بیاییم با خداوند متعال عهد ببندیم که در اصلاح باطن بکوشیم، از باطن کسی جز خدا خبر ندارد پس کار را باید با خداوند متعال ببندیم.

- در ارتباط با خدای متعال به قول شاعر:

هیچ آدابی و ترتیبی مجو

هرچه می‌خواهد دل تنگت بگو 8

* بیاییم تصمیم بگیریم که مسیر خود را در مسیر الهی قرار بدهیم. باطن خود را الهی بسازیم.

- عالمی دیگر بباید ساخت و از نو آدمی 9

پانوشت:

دعای مکارم الاخلاق

الکافي (ط - الإسلامیة)، ج 1، ص 39

مصباح الشريعة : 446 ـ 447 ، بحار الأنوار : 73/395/1

بحارالأنوار، ج 71، ص 366

بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج ‏۷۹، ص ۱۹۷ ؛ روضة المتقين ، محمد تقی مجلسی، ج‏۱۳ ص ۱۹۵؛ الوافی، فیض كاشانی، ج ‏۸، ص ۷۸۴.

إرشاد القلوب  ,  جلد۱  ,  ص ۱۸۸

غزلیات قدسی مشهدی

مثنوی معنوی - دفتر دوم

غزلیات حافظ