آیت‌الله العظمی سیّد عزّالدّین حسینی زنجانی

عارف، فقیه و فیلسوف الهی حضرت آیت‌الله العظمی سیّد عزّالدّین حسینی زنجانی

 حجت الاسلام سید عباس موسوی مطلق:

 زندگی نامه کوتاه

به سال 1300 ش[1]، در زنجان متولّد شد و پس از فرا گرفتن دروس و تعلیمات ابتدایی، مقدّمات علوم دینی و ادبیّات عرب (سیوطی، مغنی، مطوّل و...) را نزدِ استادان آن دوره، به‌ویژه مرحوم میرزا علی اصغر فصاحتی[2] آموخت.

سپس شرح شمسیّه را نزدیکی از اَفاضل زادبوم خویش خواند، و در تحصیل منطق حکمت الاشراق، معیار العلم[3]، مبدأ و معاد و بخشی از اَسفار[4]، نزد پدر بزرگوارش[5] زانوی شاگردی بر زمین زد.

آن‌گاه ـ پس از فراغت از دروس سطح ـ به قم مُشَرّف گردید و در حلقه‌ی شاگردان آیات سه گانه (مرحوم آیت‌الله العظمی حجّت، مرحوم آیت‌الله العظمی صدر و مرحوم آیت‌الله العظمی خوانساری) درآمد[6]. از دیگر استادان ایشان می‌توان به:

1. آیت الله حاج شیخ مهدی مازندرانی؛

2. علاّمه طباطبایی؛

3. آیت الله بروجردی؛

4. و امام خمینی اشاره کرد.

آیت‌الله العظمی زنجانی در نجف اشرف نیز در حوزه‌ی درس آیت‌الله العظمی حکیم و آیت‌الله العظمی آقا سید عبدالهادی شیرازی حضور یافت و پس از چندی به دلیل کسالت شدید مزاج، به ایران بازگشت و به امرِ والدِ خویش عارف بزرگ مرحوم آیت‌الله سیّد محمود امام جمعه به خدمات دینی، بحث و تدریس، اقامه‌ی نماز جماعت و جمعه و نشر معارف اسلام در زنجان پرداخت.

همچنین سال‌ها در مشهد مقدّس، رحل اقامت افکنده، به تدریسِ، تفسیر، فلسفه و دروس خارج فقه اشتغال دارد.

برخی آثار قلمی ایشان عبارت‌اند از:

1. شرح خطبه‌ی فاطمه‌ی زهرا سلام الله علیها؛[7]

2. تحریر الوسیط فی الفقه[8].

3. کتابی در تصوّف؛

4. حواشی متفرّقه در منظومه‌ی حکمت؛

5. تقریرات اصول آیت الله بروجردی؛

6. تحریر کتاب خُمس؛

7. رساله‌ی عملیّه‌ی متوسّط[9].

 وصف پدر

وصفِ پدرِ بزرگوار این بزرگمرد را شنیده بودم.[10] به مصداق این که گفته‌اند:

چون که گُل رفت و، گُلِستانْ شُد خراب

بویِ گُل را، از چه جوییم، از گُلاب
 

علاقه‌مندِ زیارتش بودم. شنیده بودم علّامه طباطبایی در یک مصاحبه که آن زمان هنوز پخش نشده بود، چند نفر، از جمله ایشان را به عنوان شاگردان خودش نام می‌برد.[11] لذا علاقه‌ام دوچندان شد که ایشان را زودتر ملاقات نمایم. اوایل دهه‌ی هفتاد (سال 1372) برای آستان‌بوسی و عرض نیاز به محضر مقدّس ثامن‌الحجج، علی‌بن‌موسی‌الرّضا - علیه آلاف‌التّحیّة والثّناء - مُشرّف شدم. در همان ایّام، جهت ملاقات و دست‌بوسی، به خیابان دانشگاه مسجد امام جعفر صادق علیه السلام رفتم. نماز به امامت ایشان اقامه شد؛ نمازی با روح و توجّه خاص. بعد از نماز جلو رفتم و عرض کردم: «طلبه‌ی مبتدی هستم و در قم مشغولِ تحصیل. اگر مطلبی یا نصیحتی بفرمایی، توشه‌ی راهم خواهد بود.» خلاصه‌ی گفتارهایِ دیدار نخست و چند ملاقات دیگر با این عالِمِ ربّانی، فقیه عالیقدر و فیلسوف بزرگوار، از قرار ذیل است:

در قم که هستید، از نعمت حرم مطهّرِ بی‌بی حضرت معصومه سلام الله علیها[12] و مسجد مقدّس جمکران، نهایتِ بهره را ببرید، که بعداً دچار حسرت نَشَوید! اگر کمبود از لحاظ مادّی و معنوی داری، همین جا از محضر امام رضا× بگیر و برو.

علاوه بر درس‌های معمول حوزه، یک درس تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه هم بگیر و توسّل به حضرت ولیّ عصر عجل الله فرجه الشریف را به هر نحوی شده داشته باشید. اُنس و قرائت ادعیه‌ی مربوط به حضرت را فراموش نکنید. مانندِ نماز استغاثه[13]، یا دعای «اَللّهُمَّ ادْفَعْ عَنْ وَلیِّکَ»[14] و همچنین زیارت آلِ یاسین. در بین اَذکار، ذکر صلوات، کامل است. حتماً مداومت کنید. و... نمازشب را هرگز ترک نکنید!

خاطره‌ای از علّامه طهرانی

مرحوم علّامه سیّدمحمّد حسین طهرانی در کتاب مطلع انوار مرقوم داشته‌اند: جناب صدیق ارجمند، آیت‌الله آقای حاج سیّد عزّالدین زنجانی - دام عزّه - در روز 1402/2/22(تاریخ قمری)در ضمن مذاکرات، از استاد گرامی حضرت علّامه طباطبایی - طاب ثراه - نقل فرمودند: «مرحوم والد من، آقای حاج سیّد محمود امام جمعه، نَقل کردند که اوقاتی که من در نجف اشرف تحصیل می‌کردم، یک شب در خواب دیدم که سراسر یقه‌ی لباس من و جلوی یقه، تا محلّ دکمه‌های قبای من، مملو از شپش شده است. از خواب بیدار شدم. [مرحوم والد به قدری در نظافت اهتمام داشتند که از نقطه نظر نظافت و پاکیِ بدن و دندان‌ها و لباس، ضرب‌المَثَل[15] بودند] و متحیّر بودم که تعبیر این رؤیا چیست؟ تا این که همان روز برای تعبیر این خواب به محضر مرحوم آقای قاضی - رضوان‌الله علیه - رسیدم و تا آن روز خدمتشان نرسیده بودم. چون خواب را برای ایشان حکایت کردم، فرمودند: شما به علم اصول زیاد اشتغال دارید».

منبع: کتاب جام حضور، تالیف حجت الاسلام سیدعباس موسوی مطلق، صفحه 61 الی 68

 پی نوشت ها

[1] . سال 1338 ق.

[2] . معروف به «مطوّل گو».

[3] . از آثار غزالی.

[4] . از ملاّ صدرا.

[5] . مرحوم آیت الله میرزا محمود زنجانی، از عالمان بزرگ ودانشمندان عالی مقدار زنجان.

[6] . ایشان در 21 ـ 22 سالگی به قم کوچید؛ زمانی که هنوز آیت الله بروجردی وارد این دیار نشده بود و آیات سه گانه، حوزه‌ی قم را اداره می‌کردند؛ ر.ک: آیینه داران حقیقت، ج 1، ص 290 ـ 291.

[7] . در دو جلد، که بارها تجدید چاپ شده است.

[8] . که با سَبک استدلالی متوسّط به رشته‌ی تحریر درآمده است.

[9] . آشنایی با مراجع تقلید / 230 ـ 231؛ با تلخیص و تصرّف؛ ر.ک: آیینه‌داران حقیقت، ج 1، ص 553.

[10] . مرحوم آیت‌الله سیّد محمود حسینی موسوی (امام جمعه‌ی زنجانی (1309 - 1375)؛ مدفون در نجف اشرف.

[11] . شهید مطهّری، علّامه حسن‌زاده آملی، آیت‌الله جوادی آملی و آیت‌الله عزّالدّین زنجانی.

[12] . بنگرید به: یادداشت‌ها.

[13] . ر.ک: نماز، کلید حلّ مشکلات، شماره‌ی 339، 340 و 341، ص 206 - 209، نماز استغاثه، نماز استغاثه به حضرت بتول سلام الله علیها و نماز استغاثه به سوی خدا.

[14] . شیخ تقی‌الدّین ابراهیم کفعمی، در کتاب مصباح خود، این دعا را در اعمال روز جمعه، از حضرت امام رضا علیه السلام نقل کرده است. در این دعا، برای سلامت حضرت بقیة‌الله عجل الله تعالی فرجه الشریف و ظهور و فَرَج آن بزرگوار، دعا گردیده است؛ ر.ک: مجموعه‌ی ادعیه و زیارات پیرامون حضرت مهدی، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف / 122 - 134؛ جمال‌الاسبوع / 307؛ مصباح‌المتهجّد / 409؛ المصباح / 726 و البلدالامین / 122 با اندکی تفاوت. نیز، سیّد بن طاووس با کمی کاستی و فزونی، آن را در مصباح الزّائر / 457 نَقل کرده است؛ صحیفه‌ی مهدیّه / 345.

[15] . مَثَل.