آیت‌الله حاج شیخ حسنعلی مروارید

عالِمِ جلیل‌القدر، مرحوم آیت‌الله حاج شیخ حسنعلی مروارید

 حجت الاسلام سیدعباس موسوی مطلق:

زندگی‌نامه کوتاه

در سال 1329 ق، در مشهد مقدّس تولّد یافت. پدرش شیخ‌محمّدرضا مُروارید، از فاضلان وارسته‌ی مشهد بود و با عالِمِ ربّانی، شیخ حسنعلی نخودکی، عقدِ اخوّت و رابطه‌ی مودّت داشت. شیخ حسنعلی مروارید در نُه‌سالگی، پدرش را از دست داد و دوران کودکی و نوجوانی را با شکیبایی درگیرودارِ رنج‌های ایّام گذراند.

حضراتِ میرزا مهدی غَرَوی اصفهانی[1]، شیخ هاشم قزوینی، شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی[2]، از جمله استادان وی بودند. او پس از رحلتِ میرزا مهدی اصفهانی، تدریس خارج فقه و معارف را آغاز کرد[3] و حدود چهار دهه، فراوانی از جویندگان علوم و معارف اسلامی از دریای دروس علمی و عملی‌اش بهره بُردند.

شیخ حسنعلی مروارید، تسلّطی کم‌نظیر بر معارف اهل بیت علیهم السلام و تبحّری چشمگیر در فقه‌الحدیث و تفسیر احادیث داشت. او از جمله بزرگان مکتبِ تفکیک به شمار می‌آید که افزون بر فراگیری آموزه‌های این مکتب، به تشریح و گسترش آن نیز همّت گماشت.

مؤلّفِ تنبیهات حول المبدأ والمعاد[4]، ارادتی شگفت به امام هشتم و زیارت روزانه‌ی حرم مطهّر رضوی داشت[5] و می‌فرمود: «من هر چه دارم، از حضرت رضا علیه السلام دارم».

ساده‌زیستی و بی‌اعتنایی به عناوین اعتباری و ظواهر دنیوی از او شخصیّتی ممتاز، مردمی و دوست‌داشتنی ساخته بود؛ به‌گونه‌ای که نماز جماعتش پیوسته با استقبال مجاوران و زائران حرم رضوی روبه‌رو می‌شد و محلّ اجتماع اهل علم و فضل بود. در مشهد، دو مدرسه‌ی علمیّه را تأسیس کرد که تا امروز طلاّب در آن‌ها دین و دانش می‌آموزند[6].

شیخ حسنعلی مروارید، عبدِ صالحِ[7] خداوند بود که به سال 1425 ق[8]، دارِ فانی را وداع گفت و در رواق دارالسُّرور آستانِ قُدسِ رضوی به خاک سپرده شد.

آغاز آشنائی

مثل سایر طلاّب، هرگاه به مشهد مُشرّف می‌شدیم، بنا، بر این بود که حدّاقل یک وعده از نماز را به امامت عالِمِ عامل، فقیه ربّانی، عبد صالح، مرحوم آیت‌الله حاج شیخ حسنعلی مروارید ـ اَعلَی الله مقامَه الشَّریف ـ به جا بیاوریم؛ نمازی با روحِ مخصوص. دیدنش انسان را یاد خدا می‌انداخت، صحبت کردنش بر علم و معرفت ملاقات‌کننده می‌افزود و عملش نیز همه را ترغیب به آخرت می‌نمود. گاهی در منزلشان اجازه‌ی شرفیابی صادر می‌فرمود. از جمله سخنان و نصایح ایشان که در یادداشت‌ها و در حافظه مانده این است:

1. طلبه باید به نماز شب مقیّد باشد بلکه بر خود واجب بداند، تا جایی که اگر قضا شد، قضای نماز را به‌جا بیاورد، که باعث توفیقات زیادی می‌شود.

2. موقع خواب حدّاقل باید با وضو باشید؛ چرا که ثوابِ عبادت را تا صبح برای کسی که وضو بگیرد ثبت می‌کنند؛

3. تسبیحات صدّیقه‌ی طاهره حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام خواب فراموش نشود. سوره‌ی قل‌هوالله نیز؛

4. آنچه از تعقیبات نمازها می‌توانید، بخوانید؛

5. حدّاقل برای هر نماز یک تعقیب، هرچند کوتاه انتخاب کنید.

دل بدون شک

می‌فرمود:

حرم که مشرّف می‌شَوید با امید کامل بروید؛ در دلتان شک و تردید در خصوص قبولیِ زیارت راه پیدا نکند.

کدام زیارت و کدام نماز

گاهی جهت انجام‌دادن اعمال در حرم مطهّر از ایشان سؤال می‌شد که: کدام زیارت و دعا بِه‌تر است؟

می‌فرمود:

در بین زیاراتِ: زیارت جامعه‌ی کبیره و زیارت امین‌الله؛ و در بینِ نمازها: نماز جعفر طیّار.

 پیام تسلیت مقام معظم رهبری در پی رحلت آیت‌الله مروارید

بسم‌الله الرّحمن الرّحیم

درگذشت عالِمِ ربّانی و عبد صالح، آیت‌الله حاج میرزا حسنعلی مروارید ـ طابَ ثراه ـ را به حضرت بقيّةالله ـ ارواحنا فداه ـ و نیز به علمای اَعلام و حوزه‌ی علمیّه و عُموم مردم متدیّن و وفادار مقدّس و به ویژه به فرزندان مُکرّم و مُعزّز و دیگر افراد خاندان محترم ایشان صمیمانه تسلیت عرض می‌کنم.

این عالِمِ جلیل‌القدر، عمر پُربرکت خود را یک‌سره با پرهیزگاری و صَلاح و سداد گذرانیدند و در طول سالیان متمادی با رفتار و مَنِش علمی و عملی خویش چهره‌ای نورانی و فراموش‌نشدنی از خود در خاطره‌ی همه‌ی کسانی که با ایشان آشنا بودند، باقی گذاشتند.

از خداوند متعال، عُلوِّ درجات و رحمت و مغفرت واسعه برای ایشان، و اَجرِ جَزیل و توفیق برای بازماندگانشان مسألت می‌کنم.

سیّد علی خامنه‌ای

15 / 7 / 1383

منبع: کتاب فیض حضور، تالیف حجت الاسلام سیدعباس موسوی مطلق، صفحه 181الی 188

پی نوشت ها

[1] . از پایه‌گذاران مکتب تفکیک (1303 - 1365 ق).

[2] . (1279 - 1361 ق).

[3] . آیت‌الله مروارید، تدریس در حوزه را با مقدّمات، سپس الرّوضةالبهیّه (شرح لُمعه) آغاز کرد و قبل از سی‌سالگی، رسائل و مکاسب را تدریس می‌کرد. در ماه مبارک رمضان نیز بر اساس تفسیر صافی، تفسیر عُمومی می‌گفت... درس فقه و معارف ایشان نیز تا سال‌های آخِرِ عمرشان ادامه یافت؛ مُروارید علم و عمل / 44 - 45.

[4] . خلاصه‌ای از دروس معارف ایشان، در دوره‌های متعدّد.

[5] . در سال‌های اقامت در «دربند علی‌خان» در مجاورت حرم، روزانه دوبار و در سال‌های پایان عمر که فاصله‌ی منزل تا حرم، بیش‌تر و خود به کهولتِ سن دچار شده بود، حدّاقل یک‌بار... .

[6] . مدرسه‌ی علمیّه‌ی «بعثت» (1350 ش) و مدرسه‌ی «سعادت» (1355 ش).

[7] . تعبیر مقام رهبری، در پیامِ تسلیت: 15/7/1383.

[8] . واپسین ساعت‌های شامگاه سه‌شنبه، نوزدهم شعبان، برابر با چهاردهم مِهر 1383، در 96 سالگی، پس از قرائتِ زیارت عاشورا و... به دنبال سکته‌ی قلبی.