خلاصه مباحث درس اخلاق حجت الاسلام استاد سیّدعباس موسوی مطلق - ۷ مهر ۹۹

بسم الله الرحمن الرحیم
امام العارفین سید الساجدین حضرت زین العابدین علیه السلام در دعای شریف مکارم الاخلاق مطلب دیگری را که از خدای متعال طلب می کند عبارت از این است:

وَ أَلْبِسْنِی زِینَةَ الْمُتَّقِینَ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ

دو نکته که در اینجا مهم است یکی این است که ما اولا باید به مقام متقین برسیم، سپس ببینیم زینت این این متقین چه چیزهایی است.
نکته دوم اینکه امام بیان می کند زینت متقین و معنا میکند اولین مورد آن، بسط عدل است، یعنی گسترش عدل و عدالت است، عدل از صفات خداوند متعال است و یکی از أسماء قرآن است و یکی از ویژگی های هادیان الهی است.
یکی از مهمترین ماموریت های الهی که خدای متعال بر عهده انبیاء گذاشته است اجرای عدل و قسط است.
لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ(1)
عدل به معنای ضد جور است، عدل یعنی هر چیزی در جایگاه خودش قرار بگیرد، البته معانی متفاوت و زیادی برای عدل بیان شده است که آنچه که به کار ما می آید همین معنا است.
در تعریف عدل در روایات ما هم فرموده اند:
اِنَّ العَدلَ ميزانُ اللّه‏ِ(2)
امیرالمومنین فرموده است: عدل میزان الهی است و امیرالمومنین هم چون عدل است بعنوان میزان بیان شده است،
 العَدلُ رَأسُ الإيمانِ، و جِماعُ الإحسانِ(3)
 العَدلُ حَياةٌ (4)
آثار عدل هم در روایات فراوان آمده است، دو نمونه آن را هم عرض می کنیم:
بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّماواتُ وَ الاَرْضُ (5)
به واسطه عدل است که زمین و آسمان استوار ایستاده است و چون ظهور عدل در معصوم و انسان کامل است لذا فرموده‌اند: وَ بِوُجودِهِ ثَبَتَتِ الاَرضُ وَ السَّماء(6)

یا در دعای ندبه میخوانیم: أَیْنَ السَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَیْنَ الْأَرْضِ وَالسَّماءِ (7)
بِالْعَدْلِ تَتَضَاعَفُ اَلْبَرَكَات(8)
نکته دیگری که در این بیان نورانی امام سجاد علیه السلام است، این است که ما باید عدل را گسترش بدهیم هم در تمام شؤن زندگی خودمان و هم در عالم.
راه های هم بیان شده است برای اینکه ما آیا عادل هستیم یا نیستم یا از مصادیق عدل.
عالم ربانی مرحوم آیت الله خوشوقت می فرمودند از مصادیق عدل این است: أمر به معروف و نهی از منکر، خدمت به مسلمان زمین خورده، دعوت مردم به تقوا و ترک گناه. در روایات ما فراوان آمده است که چه کسانی عادل هستند، به بخشی از آنها اشاره می کنیم.
کسانی عادل هستند که:
1- به مردم ستم نکنند
2- به مردم دروغ نگویند
3- خلف وعده نکنند
4- چنان رفتار کنند که دوست دارند با آنها رفتار بشود
5- ظاهر و باطن آنها یکی است
6- گفتار و عمل آنان یکی است
7- چشم از حرام می پوشانند
8- زبان از گناه نگاه می دارند
9- دست از طمع به مال مردم بر می دارند
10- نافرمانی پدر و مادر را نمی کنند
11- رعایت انصاف در خشم و خوشنودی دارند
12- رد مظالم می‌دهند
13- برای مردم حسن نیت دارند

___________________________________________________

(1) و میزان عدل نازل کردیم تا مردم به راستی و عدالت گرایند. آیه 25 سوره حدید

(2) تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص99 ، ح 1696

(3) غرر الحكم : ۱۷۰۴.

(4) غرر الحكم : ۲۴۷  

(5) عوالى اللآلى ، ج ۴، ص ۱۰۳

(6) زادالمعاد ص 424.

(7) مفاتیح الجنان، دعای ندبه.

(8) با عدالت، برکات الهى فزونى گیرد. غرر الحکم و درر الکلم، ج 1، ص 579