برنامه تلویزیونی معزا شبکه پنج سیما
قسمت اول
۱۶مرداد ۱۴۰۳
پس آدم از سوی پروردگارش کلماتی را دریافت کرد که روایت شده است که حضرت آدم هیمنه عرش الهی را مشاهده کرد و بر عرش نام‌های پیامبر و ائمه را دید.
جبرئیل کلماتی را برای او آورد و گفت: بگو، بگو:
ای ستایش شده به حق محمد و ای بلند مرتبه به حق علی و ای آفریننده به حق فاطمه و ای احسان کننده به حق حسن و حسین.
احسان و نیکی فقط از آن توست. زمانی که حضرت آدم نام حسین علیه السلام را برد اشک‌هایش جاری شد و قلبش شکست و گفت:
ای جبرئیل برادر من در ذکر پنجمین قلبم می‌شکند و اشکم جاری میشود!؟
جبرئیل گفت:
او فرزند توست که به چنان مصیبتی مبتلا میشود که همه مصائب در نزد آن کوچک است.
حضرت آدم گفت:
ای برادر من چه مصیبتی است!؟
گفت:
با زبان تشنه کشته میشود در حالی که غریب و تنها و بی‌کس است و یاری دهنده و کمک حالی ندارد.
سیدحسین متولیان:
بسم الله الرحمن الرحیم
عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت همه شما کسانی که ما را تماشا می‌کنید. معزا را تماشا می‌کنید.
ویژه برنامه عزاداری حضرت سیدالشهداء علیه السلام را تسلیت عرض میکنم این ایام پر از حزن و غم و اندوه را خدمت شما بینندگان عزیز که ما را در تکیه دربند تماشا می‌کنید، که تکیه دربند یکی از قدیمی‌ترین تکایا و عزاخانه‌های حضرت سیدالشهداء است که در منطقه شمیران تهران واقع شده و میزبان برنامه معزا است.
و من سیدحسین متولیان افتخار دارم که در خدمت سرور ارجمندم خطیب شهیر و نامدار و دانشمند جناب استاد سیدعباس موسوی مطلق هستم.
حضرت استاد سلام عرض میکنم، خیلی خوش آمدید، می‌خواهید شما هم یک سلام و علیکی با بینندگان عزیز داشته باشید.
استاد موسوی مطلق:
بسم الله الرحمن الرحیم
بنده هم عرض سلام و ادب و احترام و تسلیت دارم خدمت همه شما بینندگان عزیز و ارجمند و فرهیخته برنامه معزا در خدمتیم.
سیدحسین متولیان:
حاج آقای موسوی مطلق بنا است در این ۳۰ مجلس که در خدمت بینندگان عزیز هستیم و ما در محضر شما هستیم درباره سیر عزاداری حضرت سیدالشهدا این عزاداری از کجای عالم شروع شده, چطور ادامه پیدا کرده و به طور خاص در ایران عزیزمان مردم ما مردمانی هستند که با محبت اهل بیت گره خورده‌اند ولی شروع این عزاداری کجا بوده؟ درباره این صحبت بکنیم که حالا شما از هر کجاهایی که مصلحت بدانید از ابتدای عزاخانه خلقت می‌خواهید شروع کنید یا از ایران، بحث در اختیار شماست و ما در خدمتتان هستیم.
استاد موسوی مطلق:
خوب بحث اصلی ما علی القاعده تاریخ عزاداری در ایران است منتها نیازمند به یک مقدمه‌ای است یعنی قبلش که حالا چطور شد به ما ایرانی‌ها رسید و ایرانی‌ها پای کار ماندند ضرورتش هم معلوم است.
امیرالمومنین علیه السلام میفرماید:
که من با گذشتگان زیست نکردم، البته بیان امیرالمومنین منظور از زیست ظاهری و نباتی حضرت است و الا فرمودند:
كنت مع الأنبياء سرّاً و مع رسول الله جهراً. تفسيرالمحيط، ج 3، ص 175
باتمام انبیاء در نهان بوده با پیغمبر عظیم الشأن جهراً بوده است و در آشکار بوده است .
فرمودند: گویا وقتی تاریخشان را می‌خواندم با آنها رشد و نمو کردم. خوب وقتی بحث تاریخی را انجام می‌دهی باید خودمان رو از زمان و مکان بیرون بیارویم. همه ما با هم یک سیر تاریخی داشته باشیم که امیدواریم که بینندگان عزیز و ارجمند همراه ما باشند در این ۳۰ مجلس برویم یک دوره‌ی تاریخی را چرخی بزنیم و با همدیگر برگردیم و اما اگر ما بخواهیم یک ابتدایی برای تاریخ عزای سیدالشهدا علیه السلام معین کنیم و مشخص بکنیم بشود مبدا و بعد این سیر بیا تا برسیم سر بحث که به اصطلاح بحث اصلی هست در ایران هم هست. بهترین تقسیم بندی را مرد حوزه و مرد روضه یعنی شخصیتی که یک فقیه جامع الشرایط بوده و صاحب رساله بوده و مردم از ایشان تقلید می‌کردند در عین حال یک کسی بوده است که در اوج دلدادگی برای سیدالشهدا علیه السلام بوده است. بهترین عنوان والاترین و والاترین عنوان امروزه میگویند روضه خوان یعنی واقعاً هم مرد روضه بوده و هم مرد حوزه بوده است.
در مقامات جهان مرثیه خان ما را بس
و درست هم گفتند و حق مطلب هم اَدا شد و آنهم عبارت است مرحوم آیت الله العظمی شیخ جعفر شوشتری اعلی الله مقام الشریف در این کتاب نفیس خصایص الحسینیه که در نوع خودش بعضی از مطالبش قطعاً بی‌نظیر است. خیلی‌های آنهم کم نظیر است. خود این کتاب هم کتاب کم نظیری است. البته ایشان خودشان یک ادعایی داشتند و این ادعا در این کتاب ثابت میشود که میگوید من حرف‌هایی را زدم در این کتاب که نه قبل از من کسی زده و نه بعدش یعنی حق مطلب را اَدا کرده.
یکی از مباحثی که ایشان مطرح میکند مجالس سیدالشهداء علیه السلام است. یعنی مجالس عزا برای امام حسین علیه السلام که کتاب تاریخ را ورق می‌زنند و برمی‌گرداند و اول خلقت یعنی اول مجلس لوح و قلم خدای متعال اراده فرمود خلقت را به این نحو آغاز بکند و خب علی القاعده باید مکتوب شود چه اسراری است در این قلم و در این کتابت، مکتوب شدن، قرآن هم دارد.
«ن ۚ وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ» آیه 1 سوره قلم
لوح و قلم را خدای متعال خلق کرد. اراده پروردگار را بیاورد و جاری کند.
خب شروع شد، نوشتن، رسید به قصه سال ۶۱ هجری آن تلخ‌ترین روز تاریخ، آن عجیب‌ترین روز تاریخ، روز عاشورا را لوح و قلم ایستاد!! آنجا بود که به زبان آمد چون تمام چیزهایی که یعنی هر شیئی که مخلوق می‌شوند و خلق میشود دارای یک حیاتی است و نابود شدنی هم نیست به معنایی که از بین برود. خب آنجا هم سوال کردند: قصه چیست!؟ و بیان شد. یعنی روضه خوان خداست و لوح و قلم گریه کننده هستند و بعد تاریخ آغاز شد.
سیدحسین متولیان:
یعنی اولین مجلس مخلوقات لوح و قلم بودند فقط و خود خدای متعال!؟
استاد موسوی مطلق:
بله. حالا میرویم مشخصاً در زمان حضرت آدم علیه السلام اینکه حالا ما قبل از آدم چه مخلوقاتی بودند، آنها را ما کار نداریم که ملائکه هم باز اعتراض کردند که می‌خواهی باز کسی را خلق کنی که:
«يَسْفِكُ الدِّمَاءَ» آیه 30 سوره بقره
وقتی خدا اراده کرد «إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً» آیه 30 سوره بقره پس معلوم است قبلش بوده است و این هم مفصل بحث شده اما حالا ما بچه‌های آدم علیه السلام هستیم و در این مسیر هم مقصریم حالا، مقصریم که داریم می‌گوئیم.
به بیان لطیفی از مرحوم حاج اسماعیل دولابی که به تعبیر مقام معظم رهبری عبد صالح خدا عارف شایسته مرحوم حاج اسماعیل دولابی می‌فرمودند که: ماه‌ها سال‌ها باید گریه کنیم بلکه تمام عمرمان فقط برای این یک موضوع اگر حقش اَدا شد. بعد تازه میرویم سراغ بقیه مسائل سیدالشهدا علیه السلام.
آقا آن موضوع چیست!؟
گفت: از اینکه از جنس ما آدم‌ها پسر پیغمبر را کشتند!!!
اربعین فرشتگان جنیان و سایر مخلوقاتی که ما نمی‌دانیم چه هست از جنس خود همین یک شرم ساری دارد و انسان خوب است در خلوت خودش بنشیند گریه کند و عرق شرمی را بریزد و پاک کند.
خوب حضرت آدم علیه السلام که شما خیلی به زیبایی و خوبی از جلسه اول آغاز کردید و همان حکایت را بیان کردید که حضرت آدم علیه السلام در جریان توبه‌اش بالاخره ما در بهشت بودیم.
من ملک بودم و فردوس برین جایم بود
البته حافظ هم که در اینجا دارد میگوید من ملک بودم نه اینکه ابناء آدم و حضرات آدم مادون ملائکه هستند نه آن ملک خویی را یعنی عصمت را بیان میکند.
من ملک بودم و فردوس بر این جایم بود
آدم آورد در این دیر خراب آبادم
خوب آدم علیه السلام بنا بر آن ترک اولایی که انجام داد رانده شد نیازمند به توبه شد و توبه پذیرفته شد اشاره کردید رسید به نام سیدالشهدا علیه السلام محزون شد و هیچ فطرت سلیمی، پاکی، دست نخورده‌ای نیست که نام امام حسین علیه السلام را بشنوند و دگرگون نشود و چون همه ما، پدرمان هم همینطور بوده دیگر نامش که آمد گفت: جبرئیل چه سرّی است در این نام اینجا هم جبرئیل شد روضه خوان، حضرت آدم شد مستمع و گریه کن و بعد هم که آمد در زمین و گفت حالا جایی که قرار است فرزندان من زندگی بکنند کجاست، من بروم یک دوری بزنم و به اذن الهی زمین را چرخی زد وقتی رسید به سرزمین کربلا، و آن حادثه رخ داد و پای ایشان سوال کردند:
این چه بود و چرا این حادثه رخ داد!؟ برای یکی از فرزندان تو در این زمین اتفاقی می‌افتد و شرح مسائل و تمام انبیاء که حالا نمی‌خواهیم به این بحث بپردازیم فقط می‌خواهیم مبدا این برای تاریخ اعضای سیدالشهدا علیه السلام را مشخص کنیم که مرحوم شیخ جعفر شوشتری مشخص کرد. مجلس اول لوح و قلم قبل از آدم از آدم تا خاتم از خاتم تا تولد سیدالشهدا علیه السلام که صدیقه طاهره اُم الائمةِ النُجَباء وقتی حمل اباعبدالله را داشتند، حزنی وجودشان را گرفت این حزن مغلوب که در خطبه متقین دارد:
قُلُوبُهُمْ مَحْزُونَةٌ
حزن ممدوح داریم حزن مذموم هم داریم. دیگر حزن مذموم این است که برای دنیا ناراحت بشوی که:
«أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ» آیه 62 سوره یونس
حالا حزنی فرا گرفته است عرضه می‌دارد خدمت پدر، پدر از قول جبرائیل ماجرا را بیان میکند و از تولد هم که بارها متعدد روایت آمده‌اند بینندگان عزیز و ارجمند ما اهل این معارف هستند و بارها هم شنیده‌اند این برقرار شده تا روز عاشورا این‌ها یک فصل هایی هستند از خود روز عاشورا و شهادت هم کاَنه یک نشئه دیگر آغاز شد مثل دنیا و آخرت مثل عالم قبل از این دنیا که ما آمده‌ایم اصلاً آن نشئه تمام شد. حالا عزای سیدالشهدا علیه السلام انگار یک واقعیتی پیدا کرده.
سیدحسین متولیان:
تا امروز مخابره می‌شده همه این اتفاقات و همه می‌گفتند یک خبری، یک اتفاقی قرار است رخ دهد.
استاد موسوی مطلق:
انگار همین که میگویند تاثیر شنیدن و دیدن. انگار تا الان گوش‌ها می‌شنید از قول خدای عزوجل، جبرئیل امین و انبیاء برای سایرین هم، اما امروز کاَنه دارند مشاهده می‌کنند، دیگر این اتفاق افتاد در عالم. کاری که نباید بشود شد.
خوب حالا این عزای سیدالشهداء آغاز شد. ما اگر بخواهیم یک نقطه عطف خاص بی‌نظیر تنها بیان کنیم، نقطه عطف بشر، باید بیاییم به شهرالعزای اباعبدالله علیه السلام. بیاییم به عزاداری برای سیدالشهداء علیه السلام است این را هم عرض کنیم نه تنها انسان گریسته است بر کشته کربلا، بلکه سایر مخلوقات هم، همه گریه کردند. البته اگر بگوئیم موجودات هم، بی‌ربط نباشد. خود خدای متعال، وقتی می‌گوئیم موجود، خدای متعال هم هست. وقتی میگوئید مخلوق خدای متعال مستثنی میشود، همه مخلوقات از فرشتگان الهی گریه کردند بر امام حسین و حتی در روایتی که باز هم مرحوم شیخ جعفر شوشتری نقل میکند هست که ایشان هم از علامه مجلسی نقل میکند که حتی فرشتگان بهشت هم بر امام حسین گریه می‌کنند. پس گریه فرشتگان برای امام حسین جای هیچ شک و تردیدی نیست. گریه جنیان هم جای شک و تردید نیست ما در قرآن سوره‌ای داریم به نام سوره جن و در روایت هم آمده. آنها هم چنین هستند گریه بر امام حسین دارند. متعدد هم در اخبار وارد شده است و سایر مخلوقات هم حتی اشیاء هم، آسمان گریست، زمین گریست، هر سنگی را که بلند می‌کردی روز عاشورا گریه می‌کرد حالا این اشیاء چطور گریستن یک بحث جداگانه است.
سیدحسین متولیان:
هر کدام با توجه به وجه خلقتی خودشان بوده است.
استاد موسوی مطلق:
این نقطه عزاداری بود تا رسیدیم به اینجا و بعد ادامه بحث...
سیدحسین متولیان:
بسیار عالی. ما در واقع این سیر، این شکلی شروع شد که مجلس لوح و قلم و بعد از آن مجلس حضرت آدم و جبرائیل که روضه‌خوان است و بعد تمام انبیاء این عزاداری را داشته تا می‌رسد روز عاشورا اگر اشتباه میکنم تصحیح بفرمایید می‌رسیم به روز عاشورا و آن اتفاق بزرگ و رستاخیز عام که گفت: نامش محرم است.
و جایی که همه ما سیاه پوش عزای سید الشهداء هستیم. حاج آقا پس ما امروز عزاداری میکنیم ما سنت الهی را برگزار میکنیم؟
استاد موسوی مطلق:
کار، کار الهی است تخلق به اخلاق الهی است.
سیدحسین متولیان:
سیاه پوشیدن را قدر بدانید که به محض اینکه محرم و صفر می‌آید شروع می‌کنید منزل ها را آذین می بندید با پرچم سیدالشهدا به خودتان مباحات کنید که کار الهی می‌کنید و جزء سربازان سپاه خداوند هستید. خوب بعد از آن وارد در واقع مجالس عزاداری بعد از واقعه عاشورا می‌شویم و اتفاقاتی که بعد از واقعه عاشورا است بناست رقم بخورد.
استاد موسوی مطلق:
حالا آن چیزی که باید بحث بشود چرایی این گریه!؟
یک: تاَسی به سیره است که همین هم عرض شد که اولش کار، کار خدایی است. ممکن است کسی سوال کند یعنی چه!؟ کار، کار خدایی است یعنی چه!؟
قرآن میفرماید:
«إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ ۚ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» آیه 56 سوره احزاب
خودتان را خوشبو کنید به این امر شریف اَللهمَ صَلِ علی مُحَمد وَ ال مُحَمد و عجل فرجه.
صلوات یک کار خدایی است، چون خیلی عظمت دارد خدا میگوید: اول خود من اِنَ الله.. بعد فرشتگان که مدبرات امر است. مَلائکه و هر کسی ایمان دارد بیاید جلو. روضه سید الشهداء و این گریستن هم همین جوری است پس فعل خدایی است. تاَسی است به انبیاء عظام که گریستن و هر پیغمبری هم هرچقدر مقرب شده است به اندازه ارادتش به سیدالشهداء و اهل بیت بوده و چقدر گریسته است به امام حسین علیه السلام.
سیدحسین متولیان:
یعنی پنج پیامبری که پیامبر الوالعزم هستند در این گریه فضل داشتند بر سایر پیامبران!؟
استاد موسوی مطلق:
بله بر دیگران سبقت دارند اصلاً انسان هرچقدر معرفتش رشد کند طبیعتاً گریه او بر سیدالشهداء علیه السلام هم از لحاظ کمیّت و هم از لحاظ کیفیت رشد پیدا میکند. وقتی که گریست حالا یک تعبیر لطیفی دارد الان یادم آمد فقیه عظیم الشان مفسر عالی قدر حکیم بزرگوار حضرت آیت الله جوادی آملی در همین کتاب شمس الوحی تبریز که در احوالات مرحوم علامه طباطبایی است ایشان میفرماید:
که همچنان که عرش الهی بر آب سوار است.
«وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ» آیه 7 سوره هود
ایشان میفرماید:
اینچنین هست؟ خب قَلْبَ اَلْمُؤْمِنِ عَرْشُ اَلرَّحْمَنِ.
میفرماید:
همچنان که عرش بر آب سوار است قلب مومن هم بر اشک سوار است.
وقتی حکیم میخواهد اشک را تعریف کند، دنیای دیگری را به روی انسان باز میکند غرض اینکه ما داریم تاًسی میکنیم به انبیاء.
کاری را انجام می‌دهیم که انبیاء انجام دادند.
ره چنان رو که رهروان رفتند....
راهی را داریم میرویم که تمام انبیاء عظام رفتند.
فعلی را داریم انجام می‌دهیم که پیغمبر و اهل بیت انجام دادند.
این هم یک دلیل دیگر اینکه فطرتاً، فطرتها نمی‌تواند زیر بار ظلم بروند. فطرت نمی‌تواند بپذیرد،مظلوم را ببیند و نسبت به این مظلوم هیچگونه واکنشی صورت ندهد.
گاهی این واکنش در گفتار است.
گاهی در کردار است.
گاه همه جمع است و انقلابی در درون ایجاد میشود و باعث میشود شما همین روزها قضایای غزه را خب کیست که ببیند این صحنه ها را و این بچه ها را این چنین این رژیم کودک کش چه ظلم ها که روا نمی‌دارد بعد یک کسی میگوید من اصلاً تحت تاثیر قرار نگرفتم، اگر کسی این چنین بگوید این صحنه را دیدم یک مظلومی را و هیچ احساسی به من دست نداد!!! بر او نمرده به فتوای من نماز بخوانید.
اصلاً معلوم است، پس فطرتها هم این را می پذیرند به خاطر همین است شاعر گفت:
هر دم از این حادثه نو میشود
تازه تر از روز جلو میشود
هر سال هم که داریم جلوتر میرویم می بینیم عزای سیدالشهدا علیه السلام یک رنگ و بویی دیگر دارد که فکر میکنم وقت شاید اقتضاء نکند.
سیدحسین متولیان:
فکر میکنم مجالمان برای امشب به پایان رسیده است انشالله جلسه بعد پیگیر این مباحث خواهیم شد انشالله اولین مجلس را به پایان می‌بریم و ۲۹ مجلس دیگر را در خدمت شما هستیم.
گفت:
کیست در این انجمن محرم عشق غیور
ما همه بی عبرتیم آیینه در کربلاست
یا علی مدد.